Η περιοδεία του στρατηγού Τσολάκογλου στην Μακεδονία το 1942

Μία απ’τις λιγότερο γνωστές ενέργειες του κατοχικού πρωθυπουργού Γεώργιου Τσολάκογλου ήταν αυτές που είχαν να κάνουν με την Μακεδονία και τις αξιώσεις  των Βουλγάρων σε αυτήν.

  Απ'τις πρώτες του κινήσεις ήταν να θεσπίσει την θέση του γενικού επιθεωρητή νομαρχιών Μακεδονίας και Θράκης που υπαγόταν στην γενική διοίκηση Μακεδονίας η οποία είχε επίσης Έλληνα επικεφαλή (αρχικά τον Ραγκαβή, μετά τον Σιμωνίδη). Αρχικά ως γενικός επιθεωρητής νομαρχιών διορίστηκε ο απόστρατος αντισυνταγματάρχης Βασιλειάδης και λίγο αργότερα, τον Ιούλιο του 1941 αντικαταστάθηκε απ’τον συνταγματάρχη Αθανάσιο Χρυσοχόου. Η θέση αυτή είχε ασαφείς αρμοδιότητες αλλά ανεπισήμως ο ρόλος του γενικού επιθεωρητή νομαρχιών ήταν ουσιαστικά να παρακολουθεί να αντιμετωπίζει τις ανθεληνικές (βουλγάρικη κυρίως, αλλά και ρουμάνικη) προπαγάνδες στην βόρεια Ελλάδα. Ο Χρυσοχόου ήταν άνθρωπος έμπιστος του Τσολάκογλου αφού είχε διατελέσει επιτελάρχης του κατά τον πόλεμο του 1940-41.

  

 Τον Μάρτιο του 1942 οι υπουργοί Καραμάνος και Χατζημιχάλης επισκέφτηκαν την Θεσσαλονίκη και μεταξύ άλλων συναντήθηκαν με τον Χρυσοχόου. Ενημερώθηκαν για την ολοένα αυξανόμενη βουλγαρική προπαγάνδα, για την στάση των Ελλήνων πολιτών απέναντι σε αυτή, και για τις προσπάθειες που κατέβαλλε η γενική επιθεώρηση νομαρχιών επί του θέματος. Ενημέρωσαν σχετικά τον Τσολάκογλου ο οποίος αποφάσισε να ενισχύσει περισσότερο το έργο του Χρυσοχόου και επισκέφτηκε ο ίδιος την Μακεδονία.

  Η δράση του Χρυσοχόου είχε ήδη αρχίσει να ενοχλεί τους Βούλγαρους οι οποίοι συνεχώς τον συκοφαντούσαν στους Γερμανούς. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ζητήσουν οι Γερμανοί την απομάκρυνση του Χρυσοχόου απ΄την θέση του γενικού επιθεωρητή. Πρωτεργάτης αυτής της αξίωσης ήταν ο στρατηγός Κρένσκι, στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης-Αιγαίου που ήταν γνωστός για την γενικότερη φιλοβουλγαρική του στάση.

  

 Τελικώς ο Τσολάκογλου κατάφερε και έπεισε τους Γερμανούς να άρουν την αξίωσή τους και έτσι ο Χρυσοχόου παρέμεινε στην θέση του. Αντιλαμβανόμενος την σοβαρότητα της κατάστασης ο πρωθυπουργός έφτασε τον Ιούνιο του 1942 στην Θεσσαλονίκη, συναντήθηκε με τον Χρυσοχόου και ενημερώθηκε από πρώτο χέρι για τα τεκταινόμενα.

  Ξεκίνησε την περιοδεία του σε διάφορες πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά της Μακεδονίας με σκοπό την ανύψωση του ηθικού και την τόνωση του εθνικού φρονήματος του λαού. Αυτά ήταν πράγματα απαραίτητα προκειμένου να μην πέφτουν θύματα της βουλγαρικής προπαγάνδας που προσπαθούσε με πλάγια μέσα να προσεταιριστεί τους εξαθλιωμένους Έλληνες.

  
 Ο κατοχικός πρωθυπουργός επισκέφτηκε την Νιγρίτα, το Κιλκίς, τα Γιαννιτσά, την Έδεσσα,την Αρδέα, την Βεύη, την Φλώρινα, το Ξινό Νερό, το Αμύνταιο, την Πτολεμαϊδα, την Κοζάνη, την Βέροια.

 Στον πρώτο σταθμό της περιοδείας του στην Νιγρίτα, πολύ κοντά στα όρια μεταξύ γερμανοκρατούμενης και βουλγαροκρατούμενης Μακεδονίας, έβγαλε ένα πύρινο αντιβουλγαρικό λόγο κυρίως όσον αφορά τα δικαιώματα των Ελλήνων επί της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης που ήταν υπό στυγνή βουλγαρική κατοχή.

 Ο λόγος του προκάλεσε τις επιπλήξεις του γερμανού πρόξενου ο οποίος αν και δεν διαφώνησε με την ουσία των λεγομένων του Τσολάκογλου, του τόνισε ότι η Βουλγαρία είναι σύμμαχος της Γερμανίας.

 Η περιοδεία του συνεχίστηκε με αντίστοιχους λόγους και στις άλλους σταθμούς του. Αρχικά οι λόγοι του δημοσιεύονταν στην εφημερίδα της Θεσαλονίκης "Νέα Ευρώπη". Μετά από διαμαρτυρία των Βουλγάρων για τα λεγόμενα του Τσολάκογλου οι Γερμανοί απαγόρευσαν την αναδημοσίευση των λόγων του. Έτσι, απ΄την επίσκεψή του στην Φλώρινα και μετά οι λόγοι του δεν δημοσιεύονταν στον τύπο. Στην Κοζάνη, γερμανός αξιωματικός διαβίβασε στον Τσολάκογλου σύσταση του Κρένσκι να μην θίγει λεκτικώς του Βούλγαρους επειδή αυτοί είναι σύμμαχοι των Γερμανών. Μετά το τέλος της περιοδείας του επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη, όπου είχε συνάντηση με τον Κρένσκι που του ξαναέκανε παρόμοιες συστάσεις.

  

 Η περιοδεία του Τσολάκογλου στην Μακεδονία έγινε υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες με μοναδικό σκοπό την υπεράσπιση της ελληνικότητας της περιοχής. Τα περιθώρια δράσης ήταν εξ’ορισμού  πολύ περιορισμένα. Η εχθρικότητα των Βουλγάρων ήταν κάτι παραπάνω από δεδομένη και η γερμανική στάση ήταν διφορούμενη. Απ΄την μία πλευρά οι Γερμανοί έδειχναν μία ανοχή στον Τσολάκογλου (διόλου συνηθισμένη για μία κατεχόμενη χώρα), αλλά απ’την άλλη δεν ήθελαν να δυσαρεστήσουν και τους Βούλγαρους συμμάχους τους.

 Όπως και να χει όμως, αυτή η πρωτοβουλία του Τσολάκογλου σε συνεργασία με τον Χρυσοχόου, μόνο καλό έκανε στους σκληρά δοκιμαζόμενους Έλληνες της Μακεδονίας.

Πηγές:

"Η Κατοχή εν Μακεδονία" του Αθανάσιου Χρυσοχόου, βιβλίο πέμπτο σελ. 124-7

"Απομνημονεύματα" του Γεωργίου Τσολάκογλου, σελ. 182-4