Αρχικά η ένοπλη φρουρά του Κλείτου αριθμούσε περίπου 80 ενόπλους, άλλα φάνηκε αρκετά αδύναμη και απροετοίμαστη για ν'αντιμετωπίσει την πρώτη οργανωμένη επίθεση του ΕΛΑΣ που έγινε στο χωριό στις 18/02/1944. Οι ελασίτες το κατέλαβαν και έκαψαν πολλά σπίτια οπλιτών του Χασιλά, και φυσικά και του ίδιου. Κατά την διάρκεια της μάχης, σκοτώθηκαν τέσσερις άντρες του Χασιλά, και μετά την μάχη εκτελέστηκαν μετά από βασανιστήρια άλλοι δύο. Μαζί με αυτούς, θύματα των ελασιτών ήταν μία έγκυος γυναίκα που νόμιζαν ότι είχε σύζυγο εξοπλισμένο, και το ανήλικο παιδί του Χατζηκώστα, υπαρχηγού του Χασιλά.
Μετά από αυτά τα γεγονότα, η οικογένεια του Χασιλά εγκαταστάθηκε προσωρινά σε νοικιασμένο σπίτι στην Κοζάνη.
Παρά το πλήγμα, η φρουρά του Κλείτου ανασυντάχτηκε. Με πρωτοβουλία του Xασιλά εξοπλίστηκαν και άλλοι χωρικοί απ΄τα γειτονικά χωριά Αμύγδαλα και Εξοχή, με συνέπεια η συνολική δύναμη να φτάσει περίπου τους 180 άντρες. Οπλισμό και πολεμικό υλικό τους εξασφάλισε ο Μιχάλαγας. Παράλληλα ο Χασιλάς συνεργαζόταν στενά με τους οπλαρχηγούς της ευρύτερης περιοχής (Κυριάκο Ιορδανίδη, Αχιλλέα Τριανταφυλλίδη, Ιωάννη Χαριτωνίδη κτλ), αφού μόνο με την συνεργασία των ενόπλων των γειτονικών χωριών μπορούσε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα ο ΕΛΑΣ.
Η επόμενη επίθεση του ΕΛΑΣ έγινε μήνες μετά, στις 23/08/1944, όταν οι περισσότεροι ένοπλοι του χωριού ήταν στο Καρυοχώρι. Στον Κλείτο ήταν μόνο 20 εξοπλισμένοι και δέχτηκαν επίθεση πολλαπλάσιων ελασιτών. Οι ελασίτες μπήκαν στο χωριό, έκαψαν πολλά σπίτια, το σχολείο του χωριού και καταδίωξαν τους λίγους οπλισμένους αμυνόμενους.
Εντωμεταξύ όμως η επίθεση είχε γίνει γνωστή στις γειτονικές φρουρές του ΕΕΣ που έσπευσαν σε βοήθεια απ΄την Κοιλάδα και το Μαυροδένδρι.
Η άμεση κινητοποίηση αυτών των δυνάμεων και η επιστροφή των οπλιτών του χωριού είχε σαν συνέπεια τον εγκλωβισμό των ελασιτών στον Κλείτο. Η μόνη δίοδος διαφυγής τους μέσω της λίμνης Σαρρή-Γκιολ. Εκεί έπαθαν πανωλεθρία, καθώς αποτελούσαν πολύ εύκολο στόχο για τους άντρες του ΕΕΣ που τους θέριζαν. Εκτός από αυτούς που σκοτ'ώθηκαν στην λίμνη, βρέθηκαν τα πτώματα άλλων 18 ελασιτών. Σκοτώθηκαν και 7 άντρες του ΕΕΣ.
Οι απώλειες του ΕΛΑΣ θα μπορούσαν να ήταν πολύ μεγαλύτερες αν δεν είχαν πάρει μαζί τους σαν ανθρώπινη ασπίδα 80 ομήρους, μεταξύ αυτών και πολλά γυναικόπαιδα όπως η κόρη του Χασιλά, Σημέλα. Τελικώς οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι αφού σε αντίποινα οι άντρες του ΕΕΣ είχαν συλλάβει γνωστούς κομμουνιστές των γειτονικών χωριών που επίσης αφέθηκαν ελεύθεροι.
Αυτή ήταν η τελευταία (και φαρμακερή...) επίθεση του ΕΛΑΣ στον Κλείτο. Ως τα θλιβερά γεγονότα του τελευταίου δεκαήμερου του Νοεμβρίου (εφάμιλλα του Μελιγαλά και του Κιλκίς), στα οποία έχουμε αναφερθεί εδώ, δεν έγινε κάτι το συνταρακτικό. Στην μεγάλη ελασίτικη επίθεση της 24ης Νοεμβρίου 1944, το τμήμα του Χασιλά ήταν στο χωριό Πτελιά, και μπόρεσε να διασπάσει τον κλοιό του εχθρού και κατέφυγαν σε ένα νησάκι της λίμνης Σαρρή-Γκιόλ. Όχι για πολύ όμως, καθώς όλοι ήξεραν ότι η περαιτέρω αντίσταση ήταν μάταιη. Έτσι παραδόθηκαν. Οι οπλίτες που ήταν απ΄την κοντινή Ποντοκώμη μετά την παράδοσή τους εκτελέστηκαν απ΄τους κομμουνιστές.
Ο Χασιλάς με τους συνεργάτες του απ΄τον Κλείτο, μεταφέρθηκαν αρχικά στο χωριό Αμύγδαλα. Εκεί αφέθηκαν έκθετοι να λιντσαριστούν από δήθεν "αγανακτισμένους πολίτες". Οι πολύ καλές σχέσεις όμως του Χασιλά με τον Θεοδωρίδη, επικεφαλή των κομμουνιστών του χωριού, τον έσωσε απ΄τα χειρότερα. Βαριά χτυπημένος απ΄το λιντσάρισμα μεταφέρθηκε μαζί με άλλους αιχμαλώτους αρχικά στην Πτολεμαϊδα, μετά στην Κοζάνη και τέλος σε εξορία στο όρος Βόιο μετά από εξαντλητική πορεία μες στον χειμώνα. Μαζί με αυτόν υπέφερε και ο γιος του Ανέστης που παραλίγο να χάσει το φως του. Η κράτηση των αιχμαλώτων στις φυλακές των κομμουνιστών συνοδευόταν από ανελέητους ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια και εκτελέσεις. Πολλοί δεν βγήκαν ζωντανοί.
Η συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945 σήμανε την απελευθέρωση των αιχμαλώτων.
Στις αρχές του 1946, ο Χασιλάς βρέθηκε κατηγορούμενος σαν δοσίλογος εξαιτίας καταγγελιών κομμουνιστών, παρά το ότι δεν είχε διαπράξει κανένα έγκλημα. Αθωώθηκε πανηγυρικά.
Το επόμενο έτος, αφού πλέον ο συμμοριτοπόλεμος είχε ξεκινήσει για τα καλά, εξελέγη επικεφαλής των καπεταναίων της δυτικής Μακεδονίας. Συγκρότησε ένοπλη οργάνωση με την επωνυμία ΕΣΕΑ Ακριτών και πολέμησε στο πλευρό του εθνικού στρατού.
Η περίπτωση του Στάθη Κωνσταντινίδη Χασιλά, έχει αρκετές ομοιότητες με αυτήν του Μιχάλαγα, του αρχηγού του ΕΕΣ στην ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης. Και οι δυο τους Πόντιοι πρόσφυγες, χωρίς ιδιαίτερη κλίση προς την ένοπλη δράση παρά την αντάρτικη παράδοση της κοινότητάς τους, βενιζελικής πολιτικής προέλευσης, επιτυχημένοι επαγγελματικά και με κύρος στις τοπικές κοινωνίες τους. Και οι δύο αρχικά συνεργάζονταν με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, πρωτού το τελευταίο γκρεμίσει άκομψα τις σχέσεις του μαζί τους. Οι όποιες προσπάθειες έγιναν αργότερα για να τους επαναπροσεγγίσουν ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία. Παρά την αντιπαράθεσή τους με τους κομμουνιστές, διατηρούσαν καλές σχέσεις με αρκετά άτομα της αντίπαλης παράταξης και απ'ότι φαίνεται αυτό τους έσωσε την ζωή κατά την αιχμαλωσία τον χειμώνα του 1944-45. Δεν είχαν συμμετοχή σε εγκλήματα κατά αμάχων, που συνηθίζονταν τότε κυρίως απ΄τους ελασίτες και τους Γερμανούς.
Υπάρχουν βέβαια και αρκετές διαφορές μεταξύ Μιχάλαγα-Χασιλά, κυρίως όσον αφορά τον βαθμό εμπλοκής τους με την ΠΑΟ αρχικά, στην όποια συνεργασία με τους Γερμανούς αργότερα και φυσικά στην θέση τους στην ιεραρχία του ΕΕΣ.
Το κακό με τον Χασιλά είναι ότι μεταπολεμικά εγκλωβίστηκε -όπως και οι περισσότεροι μάχιμοι αντικομμουνιστές της εποχής- στο μαντρί της κωμικοτραγικής δεξιάς παράταξης. Για τον λόγο αυτό επιβάλλεται να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ της αξιοθαύμαστης πολεμικής του δράσης και της κατακριτέας πολιτικής του δράσης.
Πηγή: "Στάθης Κωνσταντινίδης Χασιλάς. Ένας αλλιώτικος καπετάνιος" του Κώστα Κωνσταντινίδη.
Μετά από αυτά τα γεγονότα, η οικογένεια του Χασιλά εγκαταστάθηκε προσωρινά σε νοικιασμένο σπίτι στην Κοζάνη.
Παρά το πλήγμα, η φρουρά του Κλείτου ανασυντάχτηκε. Με πρωτοβουλία του Xασιλά εξοπλίστηκαν και άλλοι χωρικοί απ΄τα γειτονικά χωριά Αμύγδαλα και Εξοχή, με συνέπεια η συνολική δύναμη να φτάσει περίπου τους 180 άντρες. Οπλισμό και πολεμικό υλικό τους εξασφάλισε ο Μιχάλαγας. Παράλληλα ο Χασιλάς συνεργαζόταν στενά με τους οπλαρχηγούς της ευρύτερης περιοχής (Κυριάκο Ιορδανίδη, Αχιλλέα Τριανταφυλλίδη, Ιωάννη Χαριτωνίδη κτλ), αφού μόνο με την συνεργασία των ενόπλων των γειτονικών χωριών μπορούσε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα ο ΕΛΑΣ.
Η επόμενη επίθεση του ΕΛΑΣ έγινε μήνες μετά, στις 23/08/1944, όταν οι περισσότεροι ένοπλοι του χωριού ήταν στο Καρυοχώρι. Στον Κλείτο ήταν μόνο 20 εξοπλισμένοι και δέχτηκαν επίθεση πολλαπλάσιων ελασιτών. Οι ελασίτες μπήκαν στο χωριό, έκαψαν πολλά σπίτια, το σχολείο του χωριού και καταδίωξαν τους λίγους οπλισμένους αμυνόμενους.
Εντωμεταξύ όμως η επίθεση είχε γίνει γνωστή στις γειτονικές φρουρές του ΕΕΣ που έσπευσαν σε βοήθεια απ΄την Κοιλάδα και το Μαυροδένδρι.
Η άμεση κινητοποίηση αυτών των δυνάμεων και η επιστροφή των οπλιτών του χωριού είχε σαν συνέπεια τον εγκλωβισμό των ελασιτών στον Κλείτο. Η μόνη δίοδος διαφυγής τους μέσω της λίμνης Σαρρή-Γκιολ. Εκεί έπαθαν πανωλεθρία, καθώς αποτελούσαν πολύ εύκολο στόχο για τους άντρες του ΕΕΣ που τους θέριζαν. Εκτός από αυτούς που σκοτ'ώθηκαν στην λίμνη, βρέθηκαν τα πτώματα άλλων 18 ελασιτών. Σκοτώθηκαν και 7 άντρες του ΕΕΣ.
Οι απώλειες του ΕΛΑΣ θα μπορούσαν να ήταν πολύ μεγαλύτερες αν δεν είχαν πάρει μαζί τους σαν ανθρώπινη ασπίδα 80 ομήρους, μεταξύ αυτών και πολλά γυναικόπαιδα όπως η κόρη του Χασιλά, Σημέλα. Τελικώς οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι αφού σε αντίποινα οι άντρες του ΕΕΣ είχαν συλλάβει γνωστούς κομμουνιστές των γειτονικών χωριών που επίσης αφέθηκαν ελεύθεροι.
Αυτή ήταν η τελευταία (και φαρμακερή...) επίθεση του ΕΛΑΣ στον Κλείτο. Ως τα θλιβερά γεγονότα του τελευταίου δεκαήμερου του Νοεμβρίου (εφάμιλλα του Μελιγαλά και του Κιλκίς), στα οποία έχουμε αναφερθεί εδώ, δεν έγινε κάτι το συνταρακτικό. Στην μεγάλη ελασίτικη επίθεση της 24ης Νοεμβρίου 1944, το τμήμα του Χασιλά ήταν στο χωριό Πτελιά, και μπόρεσε να διασπάσει τον κλοιό του εχθρού και κατέφυγαν σε ένα νησάκι της λίμνης Σαρρή-Γκιόλ. Όχι για πολύ όμως, καθώς όλοι ήξεραν ότι η περαιτέρω αντίσταση ήταν μάταιη. Έτσι παραδόθηκαν. Οι οπλίτες που ήταν απ΄την κοντινή Ποντοκώμη μετά την παράδοσή τους εκτελέστηκαν απ΄τους κομμουνιστές.
Ο Χασιλάς με τους συνεργάτες του απ΄τον Κλείτο, μεταφέρθηκαν αρχικά στο χωριό Αμύγδαλα. Εκεί αφέθηκαν έκθετοι να λιντσαριστούν από δήθεν "αγανακτισμένους πολίτες". Οι πολύ καλές σχέσεις όμως του Χασιλά με τον Θεοδωρίδη, επικεφαλή των κομμουνιστών του χωριού, τον έσωσε απ΄τα χειρότερα. Βαριά χτυπημένος απ΄το λιντσάρισμα μεταφέρθηκε μαζί με άλλους αιχμαλώτους αρχικά στην Πτολεμαϊδα, μετά στην Κοζάνη και τέλος σε εξορία στο όρος Βόιο μετά από εξαντλητική πορεία μες στον χειμώνα. Μαζί με αυτόν υπέφερε και ο γιος του Ανέστης που παραλίγο να χάσει το φως του. Η κράτηση των αιχμαλώτων στις φυλακές των κομμουνιστών συνοδευόταν από ανελέητους ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια και εκτελέσεις. Πολλοί δεν βγήκαν ζωντανοί.
Η συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945 σήμανε την απελευθέρωση των αιχμαλώτων.
Στις αρχές του 1946, ο Χασιλάς βρέθηκε κατηγορούμενος σαν δοσίλογος εξαιτίας καταγγελιών κομμουνιστών, παρά το ότι δεν είχε διαπράξει κανένα έγκλημα. Αθωώθηκε πανηγυρικά.
Το επόμενο έτος, αφού πλέον ο συμμοριτοπόλεμος είχε ξεκινήσει για τα καλά, εξελέγη επικεφαλής των καπεταναίων της δυτικής Μακεδονίας. Συγκρότησε ένοπλη οργάνωση με την επωνυμία ΕΣΕΑ Ακριτών και πολέμησε στο πλευρό του εθνικού στρατού.
Η περίπτωση του Στάθη Κωνσταντινίδη Χασιλά, έχει αρκετές ομοιότητες με αυτήν του Μιχάλαγα, του αρχηγού του ΕΕΣ στην ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης. Και οι δυο τους Πόντιοι πρόσφυγες, χωρίς ιδιαίτερη κλίση προς την ένοπλη δράση παρά την αντάρτικη παράδοση της κοινότητάς τους, βενιζελικής πολιτικής προέλευσης, επιτυχημένοι επαγγελματικά και με κύρος στις τοπικές κοινωνίες τους. Και οι δύο αρχικά συνεργάζονταν με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, πρωτού το τελευταίο γκρεμίσει άκομψα τις σχέσεις του μαζί τους. Οι όποιες προσπάθειες έγιναν αργότερα για να τους επαναπροσεγγίσουν ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία. Παρά την αντιπαράθεσή τους με τους κομμουνιστές, διατηρούσαν καλές σχέσεις με αρκετά άτομα της αντίπαλης παράταξης και απ'ότι φαίνεται αυτό τους έσωσε την ζωή κατά την αιχμαλωσία τον χειμώνα του 1944-45. Δεν είχαν συμμετοχή σε εγκλήματα κατά αμάχων, που συνηθίζονταν τότε κυρίως απ΄τους ελασίτες και τους Γερμανούς.
Υπάρχουν βέβαια και αρκετές διαφορές μεταξύ Μιχάλαγα-Χασιλά, κυρίως όσον αφορά τον βαθμό εμπλοκής τους με την ΠΑΟ αρχικά, στην όποια συνεργασία με τους Γερμανούς αργότερα και φυσικά στην θέση τους στην ιεραρχία του ΕΕΣ.
Το κακό με τον Χασιλά είναι ότι μεταπολεμικά εγκλωβίστηκε -όπως και οι περισσότεροι μάχιμοι αντικομμουνιστές της εποχής- στο μαντρί της κωμικοτραγικής δεξιάς παράταξης. Για τον λόγο αυτό επιβάλλεται να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ της αξιοθαύμαστης πολεμικής του δράσης και της κατακριτέας πολιτικής του δράσης.
Πηγή: "Στάθης Κωνσταντινίδης Χασιλάς. Ένας αλλιώτικος καπετάνιος" του Κώστα Κωνσταντινίδη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου