Ο Τζέφρι Τσάντλερ ήταν λοχαγός του βρετανικού στρατού που έφτασε στην Ελλάδα λίγο πριν το τέλος της Κατοχής τον Σεπτέμβριο του 1944 και παρέμεινε ως τον Δεκέμβριο του 1946. Τους πρώτους μήνες τους πέρασε στην δυτική Μακεδονία, όπου ηταν σε επαφή με τον ΕΛΑΣ και έζησε από κοντά τις συγκρούσεις των ελασιτών με τους εξοπλισμένους χωρικούς του ΕΕΣ, την αποχώρηση των Γερμανών και φυσικά την περίοδο της εαμοκρατίας.
Στο βιβλίο του "Διχασμένη χώρα" περιγράφει τις εμπειρίες του και τα συμπεράσματά του.
Πριν έρθει στην Ελλάδα, υπηρετούσε στην Επιτροπή Πολιτικού Πολέμου όπου αντλούσε πληροφορίες για το τι συνέβαινε στα βουνά της χώρας μας:
"Όσον αφορά την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα, είχα αρκετές γνώσεις από δυο πολύ σημαντικές πηγές. Στην διάρκεια των έξι μηνών μου στην Επιτροπή Πολιτικού Πολέμου μπορούσα να διαβάζω τα επείγοντα σήματα των Βρετανών αξιωματικών στα ελληνικά βουνά, που ανέφεραν τις προθέσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, κάτω από την καθοδήγηση του ΚΚΕ, να κερδίσει την εξουσία με κάθε κόστος.
Από την άλλη πλευρά, είχα στο Κάιρο μία σύντομη ενημέρωση από έναν πολιτικό σύμβουλο.
Ο σύμβουλος δεν είχε επισκεφτεί ποτέ την Ελλάδα, αλλά πίστευε ακράδαντα πως οι Βρετανοί αξιωματικοί είχαν μείνει πολύ καιρό στα βουνά για να διατηρούν μία ισορροπημένη άποψη, πως το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είχε παρεξηγηθεί και έπρεπε να αντιμετωπίζεται με συμπάθεια και όχι με προκατάληψη. Η άποψη αυτή ήταν ψυχολογικά πιο ελκυστική, και έτσι την υιοθέτησα."
σελ.44-45
Το ενδιαφέρον στοιχείο απ΄το παραπάνω απόσπασμα είναι ότι παρά τις αρνητικές εκτιμήσεις των Βρετανών στρατιωτικών που συνεργάζονταν με τον ΕΛΑΣ, ο Τσάντλερ υιοθέτησε μία φιλοεαμική άποψη, κατόπιν παρότρυνσης ενός πολιτικού συμβούλου που δεν είχε πατήσει ποτέ στην Ελλάδα.
Όταν έφτασε βέβαια και έζησε από κοντά τα γεγονότα, αντελήφθη ότι οι στρατιωτικοί μάλλον είχαν δίκιο όσον αφορά τις δυσμενείς κρίσεις τους για το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ:
"Στις τάξεις του ΕΛΑΣ υπηρετούσαν πολλοί γενναίοι στρατιώτες. Αλλά οι επιχειρήσεις του κατά των δυνάμεων Κατοχής δεν ήταν ανάλογες με την υποτιθέμενη αριθμητική του δύναμη, ούτε με τον οπλισμό που είχε λάβει. Η δολοφονία πολιτικών του αντιπάλων και η καταστολή κάθε μορφής πραγματικής δημοκρατίας μετά την αποχώρηση των Γερμανών, δημιουργούσαν υποψίες ότι σε περίπτωση προκήρυξης ελεύθερων εκλογών, το ΕΑΜ θα υιοθετούσε κλίμα παρόμοιας τρομοκρατίας όπως αυτό που είχε επιβάλλει για να κατανικήσει τους αντιπάλους του στην δυτική Μακεδονία τον Οκτώβριο του 1944".
σελ.30
"Δεν υπάρχει όμως καμμία αμφιβολία για την φύση του καθεστώτος στις περιοχές όπου ήδη κυριαρχούσε ο ΕΛΑΣ".
σελ.32
Παράλληλα εξέφραζε την απορία του σχετικά με την σκοπιμότητα της συνεχιζόμενης ενίσχυσης του ΕΛΑΣ απ΄τους Συμμάχους, αφού πλέον η γερμανική αποχώρησηείχε ήδη ξεκινήσει:
"Οι ρίψεις συμμαχικού οπλισμού με αλεξίπτωτα συνεχίζονταν στην Ελλάδα, παρότι το τέλος της Κατοχής ήταν πλέον ορατό και σύντομα δεν θα υπήρχε εχθρός που να δικαιολογούσε την χρήση αυτού του οπλισμού".
σελ.61
Περιέγραφε επίσης την κατάσταση που επικρατούσε στις πόλεις απ΄τις οποίες περνούσε ο ίδιος και στις οποίες, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, κυριαρχούσε πλέον ο ΕΛΑΣ.
Αναφερόμενος στην Νάουσα έλεγε:
"Το ΕΑΜ είχε τον απόλυτο έλεγχο της πόλης και, όπως στην Σιάτιστα, έγιναν εκλογές με μοναδικούς υποψηφίους αυτούς που πρότεινε το ΕΑΜ. Πολλοί κάτοικοι έδειχναν να ζουν στον φόβο της εξουσίας τους".
σελ.63
Λεπτομερέστερη είναι η περιγραφή του για την Κοζάνη:
"Ο αρχικός ενθουσιασμός για την άφιξη της βρετανικής δύναμης ξεφούσκωσε μόλις διαπιστώθηκε το μικρό της μέγεθος και καθώς οι άνδρες του ΕΛΑΣ άρχιζαν να πλημμυρίζουν πόλεις και χωριά, οι τοίχοι γέμισαν κόκκινα συνθήματα, δείγμα της πολιτικής και στρατιωτικής κυριαρχίας του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, ενώ στα παράθυρα οι κόκκινες κομμουνιστικές σημαίες κυμάτιζαν πλάι στις γαλανόλευκες ελληνικές. Μερικά από τα συνθήματα στους τοίχους ήταν υπέρ των Συμμάχων αλλά οι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ ήταν δυσαρεστημένοι με την παρουσία μας".
σελ.71
"Η δύναμη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αυξανόταν σταθερά, έστω και αν κατά ένα μέρος αυτό οφειλόταν στον φόβο που προξενούσε η οργάνωση στον πληθυσμό. Η προπαγάνδα ήταν πολύ έντονη, με συνθήματα στους τοίχους, τραγούδια και έντυπα. Ομάδες μικρών παιδιών παρήλαυναν στους δρόμους τραγουδώντας εμβατήρια για την δόξα του ΕΛΑΣ, ενώ τα πανέμορφα αντάρτικα τραγούδια άλλα ελληνικά, άλλα σλάβικα, ακούγονταν πολύ συχνά, ".
σελ.72
"Η αντιπολίτευση στον ΕΛΑΣ εκφραζόταν μόνο ψιθυριστά πίσω από κλειστές πόρτες, ενώ πολλοί έρχονταν κρυφά να μας παρακαλέσουν να εγκαταστήσουμε ισχυρές φρουρές στις πόλεις. Ο ΕΛΑΣ έδειχνε ανελέητος ενώ η εξουσία του να συλλαμβάνει ανθρώπους και να δημεύει περιουσίες ήταν απεριόριστη".
σελ.73
Γενικότερα, για την κατάσταση που επικρατούσε στην δυτική Μακεδονία τις παραμονές της έκρηξης των δεκεμβριανών στην Αθήνα, γράφει:
"Για εμάς στον βορρά, δεν υπήρχε πλέον αμφιβολία για την πρόθεση του ΕΛΑΣ να καταλάβει την εξουσία, και φυσικά δεν υπήρχε καμμία αμφιβολία για το είδος του καθεστώτος που θα επέβαλλε το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, αν πετύχαινε τον στόχο του, αφού ήδη κυβερνούσε στην Μακεδονία και είχε ήδη δώσει επαρκή δείγματα της εξουσίας του".
σελ.78
Αυτή ήταν περιληπτικά η άποψη του Τσάντλερ για την κατάσταση που επικρατούσε τότε στην εαμοκρατούμενη Μακεδονία. Φυσικά, καμμία άποψη δεν αποτελεί θέσφατο, αλλά καλό είναι όλες να αναφέρονται.
Ο Τσάντλερ δεν μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί ως φανατικός αντιεαμικός. Άλλωστε είδαμε πως -σύμφωνα με τα λεγόμενά του- ήρθε στην Ελλάδα θετικά προδιατεθειμένος απέναντι στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ενώ στο υπόλοιπο μέρος της αφήγησής του που φτάνει ως την αναχώρησή απ΄την Ελλάδα, δεν παραλείπει να κατηγορήσει όλους τους εμπλεκόμενους (αριστερά, δεξιά, Άγγλους) για τα δεινά που γνώρισε τότε ο τόπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου