Η αρχή της εθνικής αντίστασης στην Ναυπακτία - μέρος α'

Η Ναύπακτος, όπως και όλη τη δυτική Στερεά Ελλάδα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον  την περίοδο της Κατοχής γιατί αποτέλεσε τόπο ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων αντιστασιακών οργανώσεων. Τόσο το ΕΑΜ όσο και ο ΕΔΕΣ έκαναν από αρκετά νωρίς, απ΄τις αρχές του ’42 ακόμα, αισθητή την παρουσία τους στην πόλη. Το ΕΑΜ αρχικά ήταν πιο δημοφιλές διότι δεν έθετε πολιτειακά ζητήματα, ενώ ήταν πιο ανοικτό στην προσέλκυση οπαδών, εν αντιθέσει με τον ΕΔΕΣ που σε εκείνη την χρονική στιγμή έκανε προσεκτική επιλογή μελών. Επίσης, η αντιβασιλική ιδεολογία του ΕΔΕΣ δεν ήταν προσφιλής στην Ναύπακτο, όπου κυριαρχούσαν οι βασιλόφρονες. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπισε στην Ναύπακτο και η τρίτη αντιστασιακή οργάνωση, η ΕΚΚΑ.

 Τον Ιανουάριο του ’43 εμφανίστηκαν για πρώτη φορά αντάρτες στην ορεινή Ναυπακτία. Ήταν ελασίτες που είχαν έρθει απ΄την γειτονική Ευρυτανία, και μία άλλη ομάδα ελασιτών απ΄την Δωρίδα. Έκαναν περιοδεία στην  βόρεια και ανατολική Ναυπακτία, μαζεύοντας όπλα και οργανώνοντας τα χωριά στο ΕΑΜ. Ένα τρίτο τμήμα του ΕΛΑΣ εισήλθε στην Ναυπακτία απ΄την Τριχωνίδα με επικεφαλής τον καπετάν-Αγησίλαο, και χτύπησε την Υποδιοίκηση Χωροφύλακης στον Πλάτανο, αφοπλίζοντας τους χωροφύλακες και καίγοντας τα αρχεία.

  

Λίγες μέρες μετά στην Αράχωβα Ναυπακτίας, ο Αγησίλαος πρότεινε στον ανθυπολοχαγό Καραδήμα, που είχε ήδη οργανωθεί στο ΕΑΜ, να ενταχθεί στο αντάρτικο τμήμα του και να αναλάβει την στρατιωτική διοίκηση (η διοίκηση των τμημάτων του ΕΛΑΣ ήταν τριμελής, ή διμελής). Ο Καραδήμας επιφυλάχτηκε να απαντήσει, αν πρώτα δεν επικοινωνούσε με τους αξιωματικούς της Ναυπάκτου. Αυτό ήταν βέβαια υπεκφυγή, διότι δεν είχε εμπιστοσύνη ούτε στους αντάρτες που είδε, ενώ και η επίθεση του ΕΛΑΣ στην χωροφυλακή του Πλάτανου είχε προκαλέσει γενικώς άσχημη εντύπωση. 

 Η απάντησή του εξόργισε τον Αγησίλαο που τον έβρισε και του έδωσε διορία 48 ωρών για ν’απαντήσει.

 Ο Καραδήμας ενημέρωσε σχετικώς τους Ναυπάκτιους αξιωματικούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν οργανωμένοι στο ΕΑΜ. Αυτοί ανησύχησαν και ζήτησαν την σύγκλιση της εαμικής επιτροπής Ναυπάκτου. Στην συζήτηση που ακολούθησε, οι αξιωματικοί ήρθαν σε σύγκρουση με τους κομμουνιστές που ήλεγχαν την επιτροπή και απεχώρησαν.

 Μετά από όλα αυτά, στις 15/02/1943, οι Ναυπάκτιοι αξιωματικοί σε σύσκεψή τους αποφάσισαν να κινηθούν για συγκρότηση δικής τους τοπικής αντιστασιακής οργάνωσης η οποία θα είναι σε συνεχή επαφή με τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ. Εξέλεξαν και επιτροπή που αποτελείτο απ΄τον αντισυνταγματάρχη Πλούμη, τον λοχαγό Σταυρογιαννόπουλο, τον λοχαγό Ζωιτάκη και τον ίλαρχο Πλαστήρα, ενώ συγκροτήθηκε και επιτροπή εθνικού αγώνα από επιφανείς πολίτες της Ναυπάκτου με σκοπό την προσέλκυση μελών.

 Η οργάνωση πήρε την ονομασία Εθνική Οργάνωσις Μυστική, και επιχείρησε ανεπιτυχώς να συγκροτήσει μία πρώτη ολιγομελή αντάρτικη ομάδα στην Ναυπακτία, σε συνεργασία με εκπροσώπους της αθηναϊκής οργάνωσης Όμηρος. Ο ΕΛΑΣ είχε ήδη αρχίσει να κυριαρχεί και στην ορεινή Ναυπακτία και οποιαδήποτε προσπάθεια για δημιουργία εθνικού αντάρτικου ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Λίγες μέρες αργότερα, συνελλήφθη απ’τους Ιταλούς ο Σταυρογιαννόπουλος και οι δύο αδελφοί του, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι κατόπιν πιέσεων από τοπικούς παράγοντες.

 Η οργάνωση όμως δεν έκατσε με σταυρωμένα χέρια. Πέντε αξιωματικοί της μπόρεσαν και ήρθαν σε επαφή με τον Ζέρβα που τους υποσχέθηκε ότι θα τους βοηθήσει να φτιάξουν αντάρτικες ομάδες στην Ναυπακτία. Τους έφερε σε επαφή με την αντάρτικη ομάδα του ΕΔΕΣ στην Τριχωνίδα, που είχε αρχηγό τον Παπαϊωάννου. 

Παράλληλα ήταν σε επαφή και με τον Ψαρρό που είχε συγκροτήσει το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων στην γειτονική Φωκίδα. Ο Ψαρρός δέχτηκε επίσης να τους βοηθήσει και τους απέστειλε μάλιστα κάποιες λίρες για αγορά υλικού.

 Τον Μάιο του 1943 όμως ο ΕΛΑΣ διέλυσε τόσο το 5/42 (πρώτη διάλυση), όσο και την ομάδα του Παπαϊωάννου. Έτσι η οργάνωση εθνικού αντάρτικου στην Ναυπακτία έγινε πολύ δύσκολη υπόθεση, αφού δεν υπήρχαν κοντινά φιλικά τμήματα για να καλύψουν την αρχική συγκρότηση και ανάπτυξη. Ακόμα και μετά την προσωρινή επανασύσταση του 5/42, καμμία βοήθεια δεν εστάλη από αυτό προς την Ναύπακτο.