Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Μακεδονίας-Θράκης (ΕΚΜΘ) ήταν μία
γερμανόφιλη οργάνωση που επιχείρησε να κάνει αισθητή την
παρουσία της στην κατοχική Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν δημιούργημα της
Κατοχής, καθώς είχε ιδρυθεί απ΄το 1932 στην Δράμα απ΄τον πόντιο πρόσφυγα
Γεώργιο Σπυρίδη. Συμμετείχε στις εκλογές το 1932 και το 1935, όπου
πέρασε τελείως απαρατήρητο, προφανώς λόγω πολύ μικρών ποσοστών.
Ενδιάμεσα, το 1934 ο Σπυρίδης είχε στείλει δύο επιστολές προς τον Αδόλφο
Χίτλερ, με τις οποίες του εξέφραζε τον θαυμασμό και την αφοσίωσή του.
Οι Γερμανοί παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον το κόμμα του, χωρίς όμως να έχουν ψευδαισθήσεις σχετικά με την σοβαρότητα της προσπάθειας. Συγκεκριμένα ο γερμανός πρέσβης στην Αθήνα σε έκθεσή του προς το Βερολίνο έλεγε για το ΕΚΜΘ:
"Η οργάνωση αυτή κατ'αρχήν υπάρχει απλώς στα χαρτιά και έχει ελάχιστους οπαδούς στους αποδίδονται στομφώδη αξιώματα. Αποτελεί περαιτέρω μία κακή προσπάθεια απομίμησης του χιτλερικού κινήματος. Είναι αντισημιτική".
Όντως το κόμμα του Σπυρίδη δεν είχε κανένα λαϊκό έρεισμα. Ο ίδιος επιδίωξε να βρίσκεται σε επαφή με σοβαρότερες προσπάθειες της Αθήνας, όπως με την Οργάνωση Εθνικών Κοινωνικών Κατευθύνσεων, και άρχισε να εκδίδει την εφημερίδα "Η Ένωσις" στην Δράμα. Προσπάθησε επίσης να διατηρήσει επαφή με το NSDAP, το κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ. Κυριότερος συνεργάτης του ήταν ο Γρηγόρης Παζιώνης που είχε διοριστεί απ΄το μεταξικό καθεστώς νομάρχης Έβρου (πριν την μεταξική δικτατορία είχε διατελέσει και νομάρχης Χαλκιδικής).
Επί Μεταξά, ο Σπυρίδης συνέχισε την δράση του υπό δυσμενέστερες συνθήκες. Τον Αύγουστο του 1940 το Υπουργείο Δημόστας Τάξεως έλαβε μέτρα κατά του Σπυρίδη και του κόμματός του.
Ο Παζιώνης τέθησε σε διαθεσιμότητα, όπως και άλλοι δήμαρχοι και νομάρχες που θεωρούνταν γερμανόφιλοι.
Μόλις ξεκίνησε η βουλγαρική κατοχή στην ανατολική Μακεδονία, ο Σπυρίδης εγκατέλειψε την Δράμα και εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη όπου προσπάθησε να ανασυγκροτήσει το κόμμα του. Είχε την εύνοια των Γερμανών, αλλά είχε να αντιμετωπίσει και τον "εσωτερικό ανταγωνισμό" απ΄τον συνταγματάρχη Πούλο που ηγείτο των ΕΕΕ στην Θεσσαλονίκη. Η όποια δύναμη όμως του Σπυρίδη δεν κράτησε πολύ. Στα μέσα του 1942 βγήκε στο φως το σκανδάλο των τροφίμων της Υπηρεσίας Επισιτισμού για το οποίο βρέθηκε κατηγορούμενος. Τον Δεκέμβριο του 1942 κλείστηκε στην φυλακή και στην δίκη που ακολούθησε τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 1943 καταδικάστηκε σε συνολικά 45 χρόνια φυλάκιση, ουσιαστικά για μαυραγοριτισμό. Πέρασε το υπόλοιπο διάστημα της Κατοχής στην φυλακή. Αποφυλακίστηκε λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών απ΄την Θεσσαλονίκη και έφυγε μαζί τους απ΄την Ελλάδα.
Η εμπλοκή του Σπυρίδη στο σκάνδαλο μπορεί να σήμαινε το τέλος της όποιας προσωπικής του πολιτικής καριέρας καθώς οι οπαδοί του κατάλαβαν ότι ενδιαφερόταν για τον προσωπικό του πλουτισμό και όχι για την προώθηση των ιδεών τους, αλλά δεν σήμαινε και το τέλος του κόμματός του. Ο έως τοτε υπαρχηγός του Παζιώνης ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος παράλληλα με διοικητικές αρμοδιότητες που του είχαν δώσει οι Γερμανοί. Δεν έμπλεξε με σκάνδαλα όπως ο προκάτοχός του Σπυρίδης, αν και κατα κανόνα ευνοούσε τους δικούς του ανθρώπους.
Κατάφερε πάντως να συγκροτήσει το πρώτο πολιτικό συμβούλιο του κόμματος το οποίο απαρτιζόταν κυρίως από υπαλλήλους του στις διάφορες υπηρεσίες που διηύθηνε. Τον Δεκέμβριο του 1943 έστειλε στον πληρεξούσιο του Γ' Ράιχ στην Ελλάδα, Νοιμπάχερ ένα υπόμνημα με τις θέσεις των Ελλήνων Εθνικοσοσιαλιστών Μακεδονίας - Θράκης. Εκτός απ΄τις πολιτικές θέσεις που ανέπτυσσε, και οι οποίες είχαν σαν βάση τους τον αντισλαβισμό και τον αντιβουλγαρισμό, κύριο μέλημά του ήταν να πείσει τους Γερμανούς να τον διορίσουν γενικό διοικητή Μακεδονίας. Ήταν η ολιγόμηνη περίοδος που οι Γερμανοί είχαν αναλάβει την πολιτική διοίκηση της κεντρικής Μακεδονίας.
Δεν βρήκε την ανταπόκριση που θα περίμενε, αλλά δεν τα παράτησε. Τον Μάιο του 1944 κατέβηκε στην Αθήνα όπου συνάντησε τον αντιπρόεδρο της κατοχικής κυβέρνηση Έκτορα Τσιρονίκο που ήταν γερμανόφιλος. Ο Παζιώνης έθεσε το κόμμα του στην υπηρεσία του Τσιρονίκου, προκειμένου να καταφέρει -εκμεταλλευόμενος τις σχέσεις του τελευταίου με τους Γερμανούς- να υποσκελίσει τα ΕΕΕ του Γούλα που έδειχνε να κυριαρχεί στον χώρο των Ελλήνων Εθνικοσοσιαλιστών. Ο Γούλας αντέδρασε και οι Γερμανοί δεν δίστασαν να δείξουν την προτίμησή τους σε αυτόν, κλείνοντας μάλιστα φυλακή για μερικές μέρες και τον Παζιώνη. Απελευθερώθηκε για να αποχωρήσει και αυτός μαζί με τους Γερμανούς, όπως ο Σπυρίδης.
Διάδοχος του Παζιώνη στην ηγεσία του ΕΚΜΘ ήταν ο απόστρατος συνταγματάρχης Διονύσης Αγάθος. Πρόκειται για πολύ σπάνια περίπτωση Έλληνα αξιωματικού που είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις ακόμα και με Βούλγαρους. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η ελληνοβουλγάρα γυναίκα του που είχε γραφτεί μέλος στην Βουλγαρική Λέσχη Θεσσαλονίκης και φυσικά είχε επαφές με Βούλγαρους αξιωματικούς. Ο ίδιος δεν είχε πιθανότητες ουσιαστικής πολιτικής αναρρίχησης, αλλά μπόρεσε και απεκόμισε κάποια οικονομικά οφέλη ιδιαίτερα μέσω καταχρήσεων επί των εισφορών των μελών του κόμματος. Στην δίκη του Σπυρίδη συνέβαλλε σημαντικά με την κατάθεσή του στην καταδίκη του τελευταίου. Ο Αγάθος έφυγε με το ίδιο τραίνο που έφυγαν και οι προκάτοχοί του Παζιώνης και Σπυρίδης για την Γερμανία.
Αυτή ήταν περιληπτικά η πορεία του ΕΚΜΘ και των ηγετών του. Απ'τα υπάρχοντα στοιχεία το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι δεν ήταν κάποια αξιόλογη πολιτική προσπάθεια. Ο ιδρυτής του και αρχηγός του ως το 1942 Γεώργιος Σπυρίδης απεδείχθη ένας απατεώνας χωρίς πολιτικές ικανότητες. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες ήταν μεγαλομανής και γελοίος. Όπως και να'χει ήταν κατώτερος των περιστάσεων. Ο Παζιώνης ήταν σοβαρότερος και ικανότερος, απλά δεν μπόρεσε να εκπληρώσει τις πολιτικές του φιλοδοξίες. Ο Αγάθος δεν έπαιξε κάποιο σημαντικό πολιτικό ρόλο.
Την εποχή εκείνη αυτοί που προσέγγιζαν τους Γερμανούς άνηκαν σε διάφορες κατηγορίες ανθρώπων. Πέραν των ιδεολόγων που πάντα είναι μειοψηφία, υπήρχαν και οι καιροσκόποι και τα πάσης φύσεως λαμόγια που αντικειμενικό στόχο είχαν να πλουτίσουν σε βάρος συμπατριωτών τους.
Η περίπτωση του ΕΚΜΘ είναι χαρακτηριστική...
Τα ιστορικά στοιχεία για την ανάρτηση προέρχονται απ΄το βιβλίο του Στράτου Δορδανά "Έλληνες εναντίον Ελλήνων"
Οι Γερμανοί παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον το κόμμα του, χωρίς όμως να έχουν ψευδαισθήσεις σχετικά με την σοβαρότητα της προσπάθειας. Συγκεκριμένα ο γερμανός πρέσβης στην Αθήνα σε έκθεσή του προς το Βερολίνο έλεγε για το ΕΚΜΘ:
"Η οργάνωση αυτή κατ'αρχήν υπάρχει απλώς στα χαρτιά και έχει ελάχιστους οπαδούς στους αποδίδονται στομφώδη αξιώματα. Αποτελεί περαιτέρω μία κακή προσπάθεια απομίμησης του χιτλερικού κινήματος. Είναι αντισημιτική".
Όντως το κόμμα του Σπυρίδη δεν είχε κανένα λαϊκό έρεισμα. Ο ίδιος επιδίωξε να βρίσκεται σε επαφή με σοβαρότερες προσπάθειες της Αθήνας, όπως με την Οργάνωση Εθνικών Κοινωνικών Κατευθύνσεων, και άρχισε να εκδίδει την εφημερίδα "Η Ένωσις" στην Δράμα. Προσπάθησε επίσης να διατηρήσει επαφή με το NSDAP, το κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ. Κυριότερος συνεργάτης του ήταν ο Γρηγόρης Παζιώνης που είχε διοριστεί απ΄το μεταξικό καθεστώς νομάρχης Έβρου (πριν την μεταξική δικτατορία είχε διατελέσει και νομάρχης Χαλκιδικής).
Επί Μεταξά, ο Σπυρίδης συνέχισε την δράση του υπό δυσμενέστερες συνθήκες. Τον Αύγουστο του 1940 το Υπουργείο Δημόστας Τάξεως έλαβε μέτρα κατά του Σπυρίδη και του κόμματός του.
Ο Παζιώνης τέθησε σε διαθεσιμότητα, όπως και άλλοι δήμαρχοι και νομάρχες που θεωρούνταν γερμανόφιλοι.
Μόλις ξεκίνησε η βουλγαρική κατοχή στην ανατολική Μακεδονία, ο Σπυρίδης εγκατέλειψε την Δράμα και εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη όπου προσπάθησε να ανασυγκροτήσει το κόμμα του. Είχε την εύνοια των Γερμανών, αλλά είχε να αντιμετωπίσει και τον "εσωτερικό ανταγωνισμό" απ΄τον συνταγματάρχη Πούλο που ηγείτο των ΕΕΕ στην Θεσσαλονίκη. Η όποια δύναμη όμως του Σπυρίδη δεν κράτησε πολύ. Στα μέσα του 1942 βγήκε στο φως το σκανδάλο των τροφίμων της Υπηρεσίας Επισιτισμού για το οποίο βρέθηκε κατηγορούμενος. Τον Δεκέμβριο του 1942 κλείστηκε στην φυλακή και στην δίκη που ακολούθησε τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 1943 καταδικάστηκε σε συνολικά 45 χρόνια φυλάκιση, ουσιαστικά για μαυραγοριτισμό. Πέρασε το υπόλοιπο διάστημα της Κατοχής στην φυλακή. Αποφυλακίστηκε λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών απ΄την Θεσσαλονίκη και έφυγε μαζί τους απ΄την Ελλάδα.
Η εμπλοκή του Σπυρίδη στο σκάνδαλο μπορεί να σήμαινε το τέλος της όποιας προσωπικής του πολιτικής καριέρας καθώς οι οπαδοί του κατάλαβαν ότι ενδιαφερόταν για τον προσωπικό του πλουτισμό και όχι για την προώθηση των ιδεών τους, αλλά δεν σήμαινε και το τέλος του κόμματός του. Ο έως τοτε υπαρχηγός του Παζιώνης ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος παράλληλα με διοικητικές αρμοδιότητες που του είχαν δώσει οι Γερμανοί. Δεν έμπλεξε με σκάνδαλα όπως ο προκάτοχός του Σπυρίδης, αν και κατα κανόνα ευνοούσε τους δικούς του ανθρώπους.
Κατάφερε πάντως να συγκροτήσει το πρώτο πολιτικό συμβούλιο του κόμματος το οποίο απαρτιζόταν κυρίως από υπαλλήλους του στις διάφορες υπηρεσίες που διηύθηνε. Τον Δεκέμβριο του 1943 έστειλε στον πληρεξούσιο του Γ' Ράιχ στην Ελλάδα, Νοιμπάχερ ένα υπόμνημα με τις θέσεις των Ελλήνων Εθνικοσοσιαλιστών Μακεδονίας - Θράκης. Εκτός απ΄τις πολιτικές θέσεις που ανέπτυσσε, και οι οποίες είχαν σαν βάση τους τον αντισλαβισμό και τον αντιβουλγαρισμό, κύριο μέλημά του ήταν να πείσει τους Γερμανούς να τον διορίσουν γενικό διοικητή Μακεδονίας. Ήταν η ολιγόμηνη περίοδος που οι Γερμανοί είχαν αναλάβει την πολιτική διοίκηση της κεντρικής Μακεδονίας.
Δεν βρήκε την ανταπόκριση που θα περίμενε, αλλά δεν τα παράτησε. Τον Μάιο του 1944 κατέβηκε στην Αθήνα όπου συνάντησε τον αντιπρόεδρο της κατοχικής κυβέρνηση Έκτορα Τσιρονίκο που ήταν γερμανόφιλος. Ο Παζιώνης έθεσε το κόμμα του στην υπηρεσία του Τσιρονίκου, προκειμένου να καταφέρει -εκμεταλλευόμενος τις σχέσεις του τελευταίου με τους Γερμανούς- να υποσκελίσει τα ΕΕΕ του Γούλα που έδειχνε να κυριαρχεί στον χώρο των Ελλήνων Εθνικοσοσιαλιστών. Ο Γούλας αντέδρασε και οι Γερμανοί δεν δίστασαν να δείξουν την προτίμησή τους σε αυτόν, κλείνοντας μάλιστα φυλακή για μερικές μέρες και τον Παζιώνη. Απελευθερώθηκε για να αποχωρήσει και αυτός μαζί με τους Γερμανούς, όπως ο Σπυρίδης.
Διάδοχος του Παζιώνη στην ηγεσία του ΕΚΜΘ ήταν ο απόστρατος συνταγματάρχης Διονύσης Αγάθος. Πρόκειται για πολύ σπάνια περίπτωση Έλληνα αξιωματικού που είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις ακόμα και με Βούλγαρους. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η ελληνοβουλγάρα γυναίκα του που είχε γραφτεί μέλος στην Βουλγαρική Λέσχη Θεσσαλονίκης και φυσικά είχε επαφές με Βούλγαρους αξιωματικούς. Ο ίδιος δεν είχε πιθανότητες ουσιαστικής πολιτικής αναρρίχησης, αλλά μπόρεσε και απεκόμισε κάποια οικονομικά οφέλη ιδιαίτερα μέσω καταχρήσεων επί των εισφορών των μελών του κόμματος. Στην δίκη του Σπυρίδη συνέβαλλε σημαντικά με την κατάθεσή του στην καταδίκη του τελευταίου. Ο Αγάθος έφυγε με το ίδιο τραίνο που έφυγαν και οι προκάτοχοί του Παζιώνης και Σπυρίδης για την Γερμανία.
Αυτή ήταν περιληπτικά η πορεία του ΕΚΜΘ και των ηγετών του. Απ'τα υπάρχοντα στοιχεία το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι δεν ήταν κάποια αξιόλογη πολιτική προσπάθεια. Ο ιδρυτής του και αρχηγός του ως το 1942 Γεώργιος Σπυρίδης απεδείχθη ένας απατεώνας χωρίς πολιτικές ικανότητες. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες ήταν μεγαλομανής και γελοίος. Όπως και να'χει ήταν κατώτερος των περιστάσεων. Ο Παζιώνης ήταν σοβαρότερος και ικανότερος, απλά δεν μπόρεσε να εκπληρώσει τις πολιτικές του φιλοδοξίες. Ο Αγάθος δεν έπαιξε κάποιο σημαντικό πολιτικό ρόλο.
Την εποχή εκείνη αυτοί που προσέγγιζαν τους Γερμανούς άνηκαν σε διάφορες κατηγορίες ανθρώπων. Πέραν των ιδεολόγων που πάντα είναι μειοψηφία, υπήρχαν και οι καιροσκόποι και τα πάσης φύσεως λαμόγια που αντικειμενικό στόχο είχαν να πλουτίσουν σε βάρος συμπατριωτών τους.
Η περίπτωση του ΕΚΜΘ είναι χαρακτηριστική...
Τα ιστορικά στοιχεία για την ανάρτηση προέρχονται απ΄το βιβλίο του Στράτου Δορδανά "Έλληνες εναντίον Ελλήνων"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου