Η δράση του Δημήτριου Ψαρρού πριν την ίδρυση του συντάγματος 5/42 - μέρος γ'

Όπως είπαμε και εδώ, ο Ψαρρός ήταν στην Αθήνα απ΄τον Αύγουστο του 1942 λόγω της άφιξης του Τσιγάντε και της συνεργασίας μαζί του. Έτσι όμως δεν μπόρεσε να φανεί συνεπής στην αποστολή που είχε αναλάβει βάσει της συμφωνίας που είχαμε δει εδώ, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να είχε βγει στο αντάρτικο ως τα μέσα Αυγούστου του 1942. Δεν ήταν βέβαια ο μόνος που φάνηκε ασυνεπής. Για την ακρίβεια, όλοι οι εμπλεκόμενοι -με φωτεινή εξαίρεση τον Ζέρβα- φάνηκαν ασυνεπείς  όσον αφορά την τήρηση της συμφωνίας, με τραγικές συνέπειες για την εξέλιξη του αντάρτικου.

  Επίσης, ο Μπακιρτζής που ανεχώρησε ξαφνικά για την Μέση Ανατολή τον Οκτώβριο του 1942, ειδοποίησε τον Ψαρρό να μην βγει στο βουνό πριν τον ειδοποιήσει απ΄το Κάιρο.

  
Κατά την παραμονή του Ψαρρού στην Αθήνα, οι ομάδες που υπάγονταν σε αυτόν (κυρίως του ΕΑΣ των Καϊμαρά, Κούτρα και Ντούρου) ενημερώνονταν για ρίψεις εφοδίων και οπλισμού στην Γκιώνα. Μία έγινε τον Οκτώβριο του ΄42, που ήταν όμως ανεπιτυχής επειδή τα εφόδια διασκορπίστηκαν σε μεγάλη έκταση και τα πήραν χωρικοί, βοσκοί και φυγόδικοι. Μία άλλη ήταν προγραμματισμένη για τον Δεκέμβριο αλλά δεν έγινε. 

 Οι Ιταλοί έχοντας αντιληφθεί την δραστηριότητα των αξιωματικών της Φωκίδας προέβησαν σε συλλήψεις πολλών εξ'αυτών τους οποίους και κράτησαν ως ομήρους. Υπήρχε η πληροφορία ότι οι όμηροι θα μεταφέρονταν οδικώς στην Ναύπακτο και έτσι συγκροτήθηκε κοινή ομάδα από 7 άντρες του ΕΑΣ και 18 του ΕΛΑΣ και στήθηκε ενέδρα με σκοπό την απελευθέρωσή τους. Τελικώς οι όμηροι μεταφέρθηκαν δια θαλάσσης στην Πάτρα. Η ενέδρα όμως έγινε εναντίον ενός ιταλικού στρατιωτικού αυτοκινήτου στην Δοβρούβιτσα στις 18/12/1942 και προκάλεσε απώλειες στους κατακτητές. Απ΄τους αντάρτες σκοτώθηκε ένας άντρας του ΕΑΣ.

Το σκηνικό με τις διαρκείς αναβολές των ρίψεων απ΄τους Βρετανούς προς τον ΕΑΣ συνεχιζόταν και τους πρώτους μήνες του 1943. Μία φορά προς το τέλος Ιανουαρίου και άλλες δύο μες στον Μάρτιο, ενώ είχε υπάρξει σχετική ενημέρωση, εντούτοις τα βρετανικά αεροπλάνα πέρασαν και δεν έκαναν καμμία ρίψη στους άντρες του ΕΑΣ. Παράλληλα οι Ιταλοί είχαν ξεκινήσει τις διώξεις και τις εκτελέσεις υπόπτων για συνεργασία με τους αντάρτες. Π.χ έκαψαν το σπίτι του λοχαγού Κούτρα (εκ των αρχηγών του ΕΑΣ) στα Πέντε Όρια, συνέλλαβαν μεταξύ άλλων την μητέρα του, και εκτέλεσαν τον κοινοτάρχη σαν συνεργάτη των ανταρτών.  Την ίδια εποχή σημειώθηκαν και οι πρώτες εχθρικές ενέργειες σε βάρος αντρών του Ψαρρού, από ομάδες ληστοφυγόδικων που σχετίζονταν με τον ΕΛΑΣ.

  
 Μέσα σε αυτό το τεταμμένο κλίμα, οι υπεύθυνοι του αγώνα στην Φωκίδα καλούσαν τον Ψαρρό να έλθει στην περιοχή και να οργανώσει το αντάρτικο έστω και με τα ελάχιστα εφόδια που υπήρχαν. Στο μεταξύ είχε σκοτωθεί και ο Τσιγάντε σε συμπλοκή με Ιταλούς στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1943. Έτσι ο Ψαρρός, έφτασε στις 25/03/1943 στην Άμφισσα συνοδευόμενος απ΄τον Μήταλα.
  Σε συγκέντρωση στην Γκιώνα, ήλθαν αξιωματικοί της περιοχής πρόθυμοι για αντάρτικο αγώνα υπό τις διαταγές του. Την επόμενη μέρα κατέφτασαν και 50 άντρες του ΕΑΣ με επικεφαλείς τους Καϊμαρά, Κούτρα και Ντούρο και τέθηκαν και αυτοί υπό τις διαταγές του Ψαρρού.

 Η άφιξη του Ψαρρού στην Φωκίδα θορύβησε τον ΕΛΑΣ που πλέον άρχισε να δείχνει τις εχθρικές προθέσεις του. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω περιστατικό:

Ο ΕΑΣ, του Ψαρρού πλέον, εφοδιαζόταν απ΄τα χωριά Αγία Ευθυμία, Βουνιχώρα και Πέντε Όρια. Οι ελασίτες το γνώριζαν αυτό. Έτσι,έστησαν ενέδρα έξω απ΄την Αγία Ευθυμία και χτύπησαν μία ιταλική αυτοκινητοπομπή. Οι Ιταλοί, όπως ήταν αναμενόμενο, προέβησαν σε αντίποινα καίγοντας την Αγία Ευθυμία και την κοντική Βουνιχώρα, κάτι που είχε δυσμενείς συνέπειες στον αγώνα του ΕΑΣ.
  Φυσικά οι ελασίτες -κατά την συνήθη τακτική τους- δεν επενέβησαν για να προστατέψουν, ως όφειλαν, τα δύο (φιλικά προς τον Ψαρρό) χωριά απ΄την μανία των Ιταλών… Η καταστροφή των δύο χωριών είχε σαν συνέπεια ο ανεφοδιασμός με τρόφιμα του ΕΑΣ να καταστεί προβληματικός, μέχρι να δοθεί λύση στο πρόβλημα χάρη στην οργάνωση της Άμφισσας. 

  Στις 12/04/1943 επιτέλους έγινε μία κανονική ρίψη πολεμικού υλικού προς τον ΕΑΣ. Μαζί με τα εφόδια έπεσε με αλεξίπτωτο και ο άγγλος λοχαγός Τζεφ Γκόρντον-Γκρηντ που θ’αποτελούσε τον σύνδεσμο του ΕΑΣ με το ΣΜΑ. Με τον ριφθέντα οπλισμό εξοπλίστηκαν,  έστω και πλημμελώς, 200 άντρες του ΕΑΣ.

 Στις 20/04/1943 ο ΕΑΣ μετονομάστηκε σε 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων προς τιμήν του ομώνυμου συντάγματος που υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα έγραψε λαμπρή ιστορία στα πεδία των μαχών.

 Αυτή ήταν η γενικότερη δράση του εθνομάρτυρα Δημήτριου Ψαρρού εώς την συγκρότηση του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. 
 Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η μη-κυριαρχία των αντρών του Ψαρρού (είτε σαν ΕΑΣ, είτε σαν ομάδες της ΕΚΚΑ) στην ορεινή Παρνασσίδα ως τις αρχές του 1943 οφείλεται κυρίως στους Βρετανούς. Η περίεργη εώς ακατανόητη τακτική τους στο θέμα του Γοργοποτάμου (είδαμε εδώ) και  η απροθυμία ή/και η ανικανότητά τους να ενισχύσουν με ρίψεις τον ΕΑΣ και τα τμήματα που είχε οργανώσει ο Μήταλας, σε συνδυασμό με την παράλληλη ενίσχυση εκ μέρους τους του ΕΛΑΣ είχαν σαν συνέπεια την ισχυροποίηση των κομμουνιστών σε βάρος των ανταρτών του Ψαρρού. 
Και όλα αυτά συνέβαιναν σε μία περιοχή που υπήρχε ευρεία λαϊκή αποδοχή του Ψαρρού και των αξιωματικών που τον ακολουθούσαν.

 Πέραν των αναμφισβήτητων ευθυνών των Βρετανών, μέρος της ευθύνης βαραίνει και τον ίδιο τον Ψαρρό ο οποίος άργησε χαρακτηριστικά να βγει στο βουνό, αφού επέλεξε λανθασμένα να παρατείνει την διαμονή του στην Αθήνα συνεργαζόμενος με τον Τσιγάντε.

 Έτσι λόγω των παραπάνω αιτίων, το 5/42 κλήθηκε να δράσει εξ'αρχής υπό αντίξοες συνθήκες. Απ΄την μία οι κατακτητές, απ'την άλλη ο ισχυρότερος ΕΛΑΣ και κάπου στην μέση οι Άγγλοι με την μάλλον αλλοπρόσαλλη τακτική τους απέναντι στο τμήμα του Ψαρρού.
  Το μόνο σίγουρο αποκούμπι του 5/42 ήταν η συμπαράσταση του φτωχού λαού της περιοχής. Απ'ότι φάνηκε όμως αυτό δεν έφτανε...



 Πηγή: "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου